Türkiye ve İsviçre Arasında Arkeolojik Kültür Varlıklarının İadesine İlişkin Anlaşma İmzalandı.
MELİS YILDIRIM
Türkiye ve İsviçre ortasında “Arkeolojik Kültür Varlıklarının Yasa Dışı İthali ve Transit Geçişinin Önlenmesi ile İadesine Yönelik Anlaşma” imzalandı. Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde düzenlenen imza töreninde konuşan İsviçre Kültür Bakanı Alain Berset, “Bu çok önemli anlaşmanın imzalanması bizim için çok önemli” dedi. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ise, “Bu anlaşma yürürlüğe girdikten sonra yasadışı yollarla ülkemizden çıkarılan arkeolojik eserlerin İsviçre’ye girmesini yasadışı hale getirmek, İsviçre makamlarına, bu yapıtlara el koyma yetkisi vermektedir. Bu yolla İsviçre makamlarınca tespit edilen kültür varlıklarının ülkemize iadesi mümkün kılınmaktadır” diye konuştu.
Türkiye ve İsviçre arasında “Arkeolojik Kültür Varlıklarının Yasa Dışı İthali ve Transit Geçişinin Önlenmesi ile İadesine Yönelik Anlaşması”, bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde düzenlenen törende İsviçre Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Kültür Bakanı Berset ile Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un iştirakiyle imzalandı. Her iki bakan mutabakatın imzalanmasından evvel açıklama yaptı. Konuk Bakan Berset, şunları söyledi:
BERSET: İKİLİ MUAHEDENİN İMZALANMASI İLE TÜRKİYE CUMHURİYETİ, İSVİÇRE TARAFINDAN ÖNCELİKLİ BİR ÜLKE OLARAK GÖRÜLECEK
“Patlamadan ötürü ne kadar üzgün olduğumu söz etmek isterim. İsviçre bu kaidelerde Türkiye’nin yanında olduğunu tabir etmek ister.
Burada muahedenin imzalanması için bulunuyorum. Yasadışı bir haldeki paylaşımlar problemlere yol açıyor. Bu halde tarihin bir kısmından, köklerinin bir kısmından yoksun kalıyor beşerler.
İsviçre çok önemli bir halde bu kültür varlıklarıyla ilgili yasa dışı ticaretiyle ilgili gayret etmek istiyor. İşte bu açıdan birtakım kültürel varlıkların ithalinin yasak olup olmadığına dair kimi şartları düzenliyoruz. Yasa dışı olarak ithal edilen bu kültürel varlıkları husus alıyoruz. Sayın Bakan ile birlikte biraz evvel gerçekleştirdiğimiz konuşma ile birlikte nitekim bu bahislerin çok değerli olduğunu söz etmek isterim. Bu natürel ki, dediğimiz üzere yasa dışı olup olmadığına bakıyoruz ithal edilen varlıkların.
Aynı vakitte iş birliğimizden bahsediyoruz bilhassa kültürel varlıkların korunmasıyla ilgili olarak. Bildiğimiz üzere, kültürel varlıkların korunması için kimi önleyici uygulamalar da gerekiyor. İşte o yüzden, İsviçre her sene kimi projeleri teşvik ediyor ve dayanaklarını sunuyor. Buradaki bu projeler bir yandan kültürel varlıkların korunmasına yönelik ve ayrıyeten onlara artı bir müdafaa sağlanıyor ki yasa dışı bir halde bu cins paylaşımlar yapılmasın. İkili muahedenin imzalanmasıyla birlikte Türkiye Cumhuriyeti, İsviçre tarafından öncelikli bir ülke olarak da görülecek. Bilhassa maddi açıdan sağladığımız paylaşımlarla ilgili olarak hakikaten bu çeşit projeleri gerçekleştirmemiz çok kıymetli.
Bitirmeden evvel şunu söylemek isterim: Bu çok kıymetli mutabakatın imzalanması bizim için çok kıymetli hem iki ülke açısından hem de bütün dünyanın kültürel varlıkları açısından.”
ERSOY: TÜRKİYE İLE İSVİÇRE ARASINDA 2007 YILINDA BAŞLAYAN İLK GÖRÜŞMELER, YENİDEN BAŞLAYAN MÜZAKERELERE SAHNE OLUYOR
Berset’ten sonra söz alan Ersoy ise şöyle konuştu:
“Türkiye, UNESCO’nun kültür alanındaki mutabakatlarından beşine taraf ve böylece de dünya miras listesine alanlarımızın kaydedilmesi, bu alanların korunması, somut olmayan kültürel mirasımızın listelenmesi ve devamının teşvik edilmesi, sanatsal tabirlerin çeşitliliğinin garanti altına alınması, silahlı çatışma durumunda kültür varlıklarının korunması üzere alanlarda, milletlerarası normları takip etmek ve bunlara katkıda bulunmak bahtına sahip bir ülkedir.
Bu mutabakatlardan biriyse bugün burada bulunmamıza vesile olan UNESCO 1970 Kültür Varlıklarının Yasadışı İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi İçin Alınacak Önlemlere Ait Sözleşme’dir.
İsviçre 2003 yılında taraf olduğu bu mukaveleyi ikili mutabakatlar yoluyla pratik ve türel uygulamaya geçiren bir sistem benimsedi. Türkiye ile İsviçre ortasında 2007 yılında başlayan birinci görüşmeler, periyot dönem tekrar başlayan müzakerelere sahne oluyor.
Şube müdürlüğünden daire başkanlığı düzeyine çıkardığımız kaçakçılıkla gayret ünitemize birinci talimatlarımdan biri, bu iki ülke ortasında uzun görüşmelere sahne olan sürecin sonuçlandırılmasıydı. Benzeri bir süreci 2021’de Amerika Birleşik Devletleri’yle imzaladığımız ikili mutabakat sürecinde de yaşamıştık. Yapmış olduğumuz bu mutabakat sonucunda pazar günü, 50 yıldır devam eden bir süreci, 1 yıl üzere kısa bir müddette sonuçlandırmayı başardık. Çok kıymetli 6 modül eserimizi Antalya Müzesi’ne ABD heyetinden devraldık, teslim etmeyi başardık.
“ANADOLU KÖKENLİ ESERLERİN İSVİÇRE’YE GİREMEYECEK OLMASI, MÜMKÜN BİR KARA PAZARIN GELİŞMESİNİ ENGELLEYECEKTİR”
Bu muahede yürürlüğe girdikten sonra yasadışı yollarla ülkemizden çıkarılan arkeolojik yapıtların İsviçre’ye girmesini yasadışı hale getirmek, İsviçre makamlarına, bu eserlere el koyma yetkisi vermektedir. Bu yolla İsviçre makamlarınca tespit edilen kültür varlıklarının ülkemize iadesi mümkün kılınmaktadır.
Her ne kadar bu tür anlaşmaların en dikkat çekici noktası, eser iadesine odaklıysa da ben, bu sözleşmeyi aynı zamanda bir önleyici tedbir olarak görüyorum. Bundan böyle, Anadolu kökenli eserlerin İsviçre’ye giremeyecek olması, muhtemel bir kara pazarın gelişmesini engelleyecektir. Tıpkı vakitte bir öbür tesiri ise var olan ağların zayıflamasına sebep olacaktır. Bu yasa dışı ağlar her pazar değiştirmeye çalıştıklarında ortalarında Bulgaristan, Romanya, İran, Sırbistan, ABD ve artık İsviçre üzere ülkelerin olduğu ikili mutabakatlarımız yoluyla memleketler arası yardımlaşma kapsamında gerekli yanıtı alacaklardır.
Bugün, İsviçre Federal Kurulu ile karşılıklı imza altına aldığımız bu muahede ile global ölçekte sürdürülen kültür varlığı kaçakçılığıyla çabaya yeni bir güç kazandırmış oluyoruz. Kültür mirasının tarifi, kapsamı ve algılanış biçiminin daha kucaklayıcı bir anlayışa yanlışsız dönüşmesiyle, artık kültür varlığı kaçakçılığı, bir ülkenin kaybına karşılık başka bir ülkenin yararı olarak düşünülemez. Dünyanın rastgele bir yerinde bir kaçakçılık olayı gerçekleştiğinde, bu kozmik bir bedelin kaybı manasına gelir. Bu gayretin giderek daha da güçleneceğine, çok taraflı ve ikili sistemlerin daha aktif kullanılacağına inanıyorum.
İsviçre, Avrupa’daki ve dünyadaki merkezi pozisyonu ve kendine has nitelikleriyle bağlarımıza özel ehemmiyet verdiğimiz bir ülke olduğu için daha fazla ekonomik, kültürel ve turizme yönelik münasebet kurmak istiyoruz. Türkiye de dünyada ve bölgesinde değerli bir güç ve kültürel açıdan da bir çekim merkezi. İki ülke ortasındaki bağlara, kültür alanında bir katkı yapmış olmak şahsım ve bakanlığımız için bir gurur kaynağıdır.”
